Einkennileg frétt

Þessi frétt er með þeim undarlegri. Hvert er samhengið eiginlega? Og hvaða heimildir voru notaðar? Það eru einmitt fréttir eins og þessar sem angra helst þá sem er ekki sama um hvernig niðurstöðum vísindarannsókna er varpað til fólks. Einmitt svona fréttir eru slæmar og fjölmiðlum til lasta.

Fleiri fréttir af vísindum eru daprar, þrjú dæmi: fréttin um matarvenjur og unglinga, fréttin um harðfiskinn og fréttin um greipaldinátið. Ástæðan er einfaldlega sú að fréttirnar um matarvenjurnar og harðfiskinn eru byggðar hvor um sig á einni rannsókn og fullyrt út frá þeim ýmislegt, á meðan í fréttinni um greipaldinátið - sem líka er byggð á einni rannsókn - er sagt:

Er talið að ávöxturinn auki magn estrógens en hormóninn er talinn auka líkur kvenna á að fá krabbamein í brjóst. Hins vegar telja þeir sem stóðu að rannsókninni að taka beri fregnunum með varúð og að fleiri rannsóknir þurfi að gera áður en eitthvað er fullyrt í þessum efnum.

Já, það er nefninlega málið. Það þarf oft margar rannsóknir til að geta fullyrt nokkuð. Styrkur vísinda fellst í endurtekningu á rannsóknum. Endurtekningin er lykilatriðið. 

Ég skil ekki alveg af hverju sami fjölmiðilinn gerir svonalagað. Einn og sami fjölmiðill er tilbúinn til að fullyrða út frá einni rannsókn, en ekki út frá annari? Mér sýnist á þessum fréttum að ekkert ætti að fullyrða strax, frekari rannsókna er trúlega þörf og andmæli munu mjög líklega berast á þessar rannsóknir.

Eins og ég hef bent á áður ættu fjölmiðlar að reyna að segja frá vísindaheiminum öðruvísi, til dæmis með því að skrifa nokkuð ítarlegar fréttir, til dæmis um stöðu þekkingar á ákveðnum matvælum, stöðu þekkingar á krabbameini og svo frv. Miklu gagnlegra en einstaka frétt af einhverjum rannsóknum sem mynda hvort sem er bara hluta af stórri heild fjölda rannsókna, en fólk einmitt fær miklu síður fréttir af stöðu þekkingar af því að fjölmiðlar hnitmiða mjög á einstakar rannsóknir.

Sem betur fer er eitthvað um góðar vísindafréttir, eins og t.d. tvær fréttir af íslenskum vísindamönnum hér og hér.

Færri sjálfsvíg

Fréttablaðinu fer aftur?

Úr Fréttablaðinu, 14. júlí 2007: